آیین رونمایی از دو کتاب “رویش‌های نو از دیار کهن” و “جستاری در باره فدرالیسم” در تاریخ ۱۵ سرطان 1402 در سالن اجتماعات مجمتع امین با حضور علما، طلاب، دانشجویان، نمایندگان دفاتر برخی از مراجع، ریاست جامعة المصطفی العالمیه و معاونت پژوهشی جامعه المصطفی العالمیه و رئیس اداره اتباع قم و… توسط مجمع علما و طلاب بامیان و بنیاد اندیشه قم برگزار شد.
این کتاب‌ها توسط بنیاد اندیشه در بهار سال ۱۴۰۲ چاپ و منتشره شده است.
در این رویداد علمی – فرهنگی که در تقارن با عید غدیر قرار داشت، سخنرانان محفل پیرامون هر دو مناسبت سخن گفتند که اینک به صورت مختصر گزارش آن ارائه می‌گردد.
نخست دکتر امان الله فصیحی معاون علمی بنیاد اندیشه به معرفی بنیاد اندیشه و کارهای فرهنگی و پژوهشی آن از سال تاسیس (۱۳۹۴) تا کنون سخن گفت و آمار اجمالی از کارهای علمی فرهنگی بنیاد اندیشه در این مدت کوتاه ارائه کرد.
وی گفت بنیاد اندیشه به ریاست استاد سرور دانش علی‌رغم عمر کم تا کنون کارهای ماندگار و بزرگی در حوزه علمی – فرهنگی انجام داد است که برخی از آن‌ها عبارتند از:
۱. انتشار فصلنامه‌ها و مجلات:
چاپ و نشر چند عنوان فصل‌نامه وزین از جمله اندیشه معاصر که آخرین شماره آن شماره بیست و دوم بود که در بهار سال ۱۴۰۰ منتشر شد. فصل‌نامه دیگر این بنیاد، ادبیات معاصر است که در حوزه ادبیات و هنر به صورت تخصصی کار می‌کند که شماره 18 و 19 آن در زمستان سال 1399 منتشر شد. یکی دیگر از فصل‌نامه‌های بنیاد، نگاه معاصر است که به صورت تخصصی در حوزه سیاست خارجی و روابط بین‌الملل کار می‌کند که آخرین شماره آن (شماره 9) بود که قبل از تحولات اخیر افغانستان منتشر شد.
مجله دیگر بنیاد اندیشه فصل‌نامه پایدا است که به صورت تخصصی در حوزه فلسفه، معارف فلسفی و اجتماعی منتشر می‌شود که شماره 11 و 12 آن در زمستان 1399 منتشر شد.
مجله‌دیگر گاهنامه عدالت و امید است که به صورت ویژه‌نامه در موضوعات و شخصیت‌های برجسته ملی منتشر می‌شود که شماره هشتم آن در زمستان ۱۴۰۱ به مناسبت بیست و هشتمین سالگر شهید وحدت ملی با موضوع «شهید مزاری و فدرالیسم» منتشر شد.
علی‌رغم برخی مشکلات و چالش‌ها تلاش شد که این مجلات به‌گونه‌ای تخصصی منتشر شود که محتوای برخی از آنان با برخی از مجلات منطقه‌ای در حوزه زبان فراسی برابری نموده و در برخی از موارد به اقرار خود دوستان هم زبان فراتر از مجلات موجود در این زمینه می‌باشد.
۲. بخش کتاب‌ها:
بنیاد اندیشه در این مدت کوتاه، توانست بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب در موضوعات مختلف تاریخی، سیاسی، حقوقی، اجتماعی، ادبیات و… چاپ و منتشر کند که نشر برخی از کتاب‌ها و مجموعه‌ها کار بس بزرگ و ماندگار در تاریخ افغانستان است از قبیل:
کتاب‌ها و ویژه‌نامه‌های شهید وحدت ملی استاد مزاری به دو زبان فارسی و پشتو، کتاب‌های مرحوم حسین نایل تحت عنوان مجموعه مسائل هزاره، نامه تورانیان اثر ناطقی شفایی، شرح چند جلدی قانون احوال شخصیه اهل تشیع، انعقاد قرارداد جهت نشر مجموعه آثار مرحوم مبلغ که تنها یک جلد آن چاپ و منتشر شد.
انعقاد باز نشر کتاب وقایع مرحوم کاتب، بستن قراردادهای دیگر برای تدوین و نشر شرح کد جزا و شرح قانون مدنی و مجموعه آثار کاتب در قالب مجموعه اثار بسته شده بود و بخشی از کار پیش رفته بود که به دلیل تحولات اخیر متأسفانه متوقف شده است. نشر مجموعه اثار مرحوم ایت الله محقق خراسانی از دیگر کارهای بنیاد اندیشه است که در سال 1400 نشر شد.
ایشان در مورد کتاب‌های رویش های نو از دیار کهن نیز توضیحاتی ارایه کرد و نشر آن‌ها را در چنین شرایطی کار بزرگ و مهم در حوزه فرهنگ و سیاست دانست. از روش‌مندی، توجه به سرمایه انسانی و جامعیت از مهم‌ترین خصوصیات کتاب رویش نو برشمرده شد. تاکید شد که به دلیل اهمیت بامیان به عنوان نماد فرهنگ، تمدن، و سیاست و اقتصاد موضوعات دیگری چون سرمایه‌های فرهنگی، علمی، اجتماعی و اقتصادی بامیان نیز کار شود.
کتاب جستارهای در باره فدرالیزم اولین اثر مکتوب در ارتباط با یک موضوع مهم در شرایط موجود افغانستان شمرده شد. این اثر می‌تواند طرحی برای آینده و مبنای گفتگوهای نظام سازی ما برای عبور از بحران موجود باشد. نکته پایانی سخنان ایشان تلاقی سه محور مهم بود؛ بامیان، فدرالیزم و رهبر شهید. حزب وحدت به رهبری شهید استاد مزاری در بامیان شکل گرفت. جلد دوم کتاب رویش نو به زندگی نامه رهبر شهید پرداخته است. ایشان برای اولین بار ایده فدرالیسم را در افغانستان مطرح نمود. کتاب جستارهای فدرالیزم در حقیقت شرح و بسط همان ایده رهبر شهید. است. از این رو، این دو اثر مکمل همدیگر و مرتبط به همدیگر معرفی شد.
همچنین در این محفل پیام استاد دانش رئیس بنیاد اندیشه در محورهای ذیل توسط دکتر عبدالقیوم آیتی به خوانش گرفته شد.
پیام استاد دانش چند محور را احتوا می‌کرد:
1. اهمیت فعالیت‌های فرهنگی، علمی و فکری و خلق آثار هنری و مطبوعاتی باید رسالمتمند و معطوف به هدف باشد.
2. کارها و فعالیت‌های علمی و فرهنگی نخست شناسایی شده و اولویت‌بندی شود. به نظر اینجانب در وضعیت کنونی به طرح‌های پژوهشی در محورهای ذیل اولویت داده شود.
الف) تدوین تاریخ کشور به ویژه نیم قرت اخیر حتی به شکل وقایع نگاری،
ب) معرفی نخبگان و چهره‌ها و فعالان عرصه‌های مختلف اجتماعی و
ج) تبیین حقوق اساسی و بنیادهای نظام سیاسی از منظرها و ابعاد مختلف. کتاب‌های رویش‌ها نو از دیار کهن و جستاری در باره فدرالیسم از همین منظر قابل توجه و کار ارزشمند است.
3. ضرورت هماهنگی میان نهادهای فرهنگی و فکری.
سخنران بعدی دکتر عبدالله جعفری نویسنده کتاب «رویش‌های نو از دیار کهن؛ یادنامه و کارنامه علما و مفاخر بامیان» بود که پیرامون اهداف، روش، معیار و اهمیت تدوین این کتاب سخن گفت. کتاب رویش‌های نو از دیار کهن شرح حال و زندگی‌نامه مفاخر و رجال برجسته ولایت بامیان به عنوان نماد هویت هزاره‌ها بعد از حکومت عبدالرحمان خان تا دوره معاصر را پوشش داده است.
ایشان ضمن سختی کار در این حوزه گفت: این کار با همکاری و نظارت هیات علمی مجمع علما و طلاب بامیان پس از چندین سال تلاش به ثمر نشسته که امروز ثمره این تلاش‌ها با حمایت مادی و معنوی چهره فرهیخته و فرهنگ دوست کشور استاد دانش توسط بنیاد اندیشه منتشر و رونمایی می‌شود.
وی معیار در گزینش عالمان را «تاثیرگذاری اجتماعی» بر شمرد و چنین توضیح داد که تاثیرگذاری در یکی از چهار عرصه معیار قرار گرفته است: تاثیرگذاری در حوزه اجتماع و سیاست، تاثیرگذاری در حوزه تعلیم و آموزش، تاثیرگذاری در حوزه تبلیغ و تاثیرگذاری در حوزه تالیف و خلق اثر. براین اساس فصل‌های کتاب در هشت بخش تحت عنوان هشت اقلیم آمده است.
اقلیم اول: نخبگان علم و عمل، دوم: چهره‌های سیاسی، سوم: مدرسان علوم دینی، چهارم: مؤلفان و فعالان فرهنگی، پنجم: مبلغان دینی، ششم: عالمان اهل سنت، هفتم: زنان با فضیلت و هشتم: چهره‌های برجسته غیر روحانی. سعی شده است در هر فصل معیار با دقت اعمال گردد و چهره‌های شاخص آورده شود.
جعفری اضافه کرد: گرایش‌های مختلف سیاسی و جریانی در یک قرن اخیر به خصوص در نیم قرن اخیر در بامیان وجود داشته اما نگاه ما در این مجموعه هیچگاه نگاه سیاسی نبوده لذا از همه طیف‌ها در این مجموعه که واجد شرایط معیارهای تعریف شده بودند، حضور دارند. همچنین گفت در زندگی افراد چهار محور مورد التفات قرار گرفته است: ۱. زندگی و خانواده، ۲. کارنامه علمی. ۳. فعالیت‌های سیاسی واجتماعی و ۴. ویژگی‌ها و مهارت‌ها.
در قسمت منابع گفت: در این کتاب منابع به ترتیب اولویت به منابع درجه اول، دوم و سوم تقسیم شده است. منابع درجه مصاحبه اشخاص و گزارش شاهدان عینی موثق، منابع درجه دوم: گزارش افراد موثق و خوش حافظه از اشخاص و شاهدان عینی است. منابع درجه سوم گزارش افراد و کتاب‌هایی است که شرایط منابع درجه اول و دوم را ندارد. در کتاب سعی شده با بودن منابع درجه اول و دوم منابع درجه سوم مورد استناد قرار نگیرد. در مجموع در این اثر با حذف مکررات ۹۴۰ منبع مورد استفاده قرار گرفته است.
نویسنده کتاب در بخش ارزیابی نیز گفت: این کتاب در سه مرحله ارزیابی شده است: ارزیابی دبیر علمی، ارزیابی هیات علمی مجمع علما و طلاب بامیان و مشاوران خارج از مجموعه.
سخنران دیگر این محفل استاد محمد فیاض ارزگانی بود که به صورت مختصر پیرامون عید غدیر و همچنین اهمیت تدوین دانشنامه مفاخر علمی، سیاسی و فرهنگی هزاره‌ها و اهل تشیع سخن گفت.
وی گفت این مردم از میان خون و آتش برخاسته و نیازمند شناخت دقیق هویت تاریخی خود می‌باشد. مثلا در سراج التواریخ آمده که در دوره عبدالرحمن خان در حدود چند صد تن از علما و بزرگان یکه‌ولنگ اسیر و به کابل آورده شده بودند اما از نام و مشخصات آنان در تاریخ اثری نیست. یا از گزارش آمار مالیاتی حکومتی آن زمان به دست می‌آید که نزدیک ۱۰۰ هزار زن و دختر این مردم در جلال‌آباد پس از کشتار این مردم تسط عبدالرحمان خان به عنوان کنیز و برده به فروش رسیده بودند اما هویت آنان دقیق مشخص نیستند! .بنابراین ثبت مفاخر این مردم اهمیتی زیادی دارند که امیدواریم سایر ولایات نیز چنین کاری را انجام دهند.
دکتر عباسی رییس جامعه المصطفی العالمیه سخنران پایانی این محفل بود که وی سخنان خود را به دو بخش اهمیت غدیر و اهمیت کارهای علمی فرهنگی اختصاص داد.
وی نسبت به مسئله نحوه زمامداری و اداره جامعه در اسلام گفت: طبق فرموده امام صادق، اسلام بر پنج پایه اساسی نماز، زکات، روزه، حج و ولایت بنا شده است. وی ضمن اشاره به حقوق بشر گفت: امروز کسانی مدعی رعایت حقوق بشر در دنیا هستند و دیگران را متهم به نقض حقوق بشر می‌کنند که سال‌ها پدران و اجداد شان تاجران برده در سراسر جهان بودند و تاهنوز محل نگهداری و زندان موقت بردگان در کنار سواحل آفریقا که منتظر رسیدن کشتی حمل بردگان بود، وجود دارد. جای تأسف دارد افرادی که در تمدن غربی به عنوان پدران آازادی و دموکراسی از آن ها یاد می‌شود که خود از بزرگترین تجار برده در دنیا بوده‌اند.
رئیس جامعه المصطفی ضمن اشاره به سال‌ها رنج و بی عدالتی در افغانستان گفت ثبت وقایع تاریخی و برجسته کردن نقش کسانی که در تحولات یک کشور نقش دارند، اهمیت بسزایی دارد و کار امروز شما در این راستا بوده و قابل ارج است.
دکتر ابراهیمی دبیر شورای علما و طلاب بامیان نیز در یکی از بخش‌های از محفل ضمن معرفی این شورا به اهمیت و ضرورت تدوین کتاب رویش‌های نو از دیار کهن پرداخت و به حاضران خیر مقدم گفت.
در پایان از دو کتاب”جستاری در باره فدرالیسم” و “رویش‌های نو از دیار کهن” توسط رییس جامعة المصطفی العالمیه و استاد فیاض ارزگانی و جمع دیگر از صاحبان فرهنگ واندیشه رونمایی گردید. همچنین از سوی مجمع علما و طلاب بامیان لوح تقدیری به خالق اثر رویش‌های نو از دیار کهن به پاس خدمات و زحمات ایشان اهدا گردید.
