پس‌منظر
پس از حاکمیت دوباره طالبان در پانزدهم آگست سال 2021 موج تازه‌ای از وحشت و هراس در میان مردم افغانستان در سراسر کشور به راه افتاد. این هراس‌ها بلافاصله پس از استقرار نیروهای طالب در محلات به واقعیت پیوست و در جای جای کشور خود را در اشکال مختلف از جمله کشتار، کوچ اجباری، غصب زمین و املاک، شکنجه، آزار و اذیت و حتی تغییر اجباری عقیده و مذهب نشان داد. اما تمام این رویه‌ها در ارزگان معنا و مفهوم دیگر دارد و هر ستمی که در این منطقه از افغانستان صورت می‌گیرد به منزله تازه کردن زخم ناسوری است که بیشتر از یک قرن پیش عبدالرحمان خان در سرزمینی به نام ارزگان انجام داد.
هنوز سنگ سنگ ارزگان نشان از جنایت و ستم دارد و هنوز نام ارزگان مو را بر تن آدمی سیخ می‌کند و هنوز بر ارزگان زخم تازه می‌کارند.
پس از حاکمیت طالبان فشارها بر مردم هزاره ارزگان از سوی افراد مختلفی که عملا از اعضای گروه طالبان هستند یا تحت حمایت طالبان قرار دارند افزایش چشم‌گیری داشته است. این فشارها به قدری تلخ و ناگوار است که اکثر مردم در طی دو سال از منطقه و خانه‌های شان کوچ کرده اند و به دیگر نقاط یا به خارج از کشور رفته اند. کسانی که هنوز مانده اند نیز در معرض کوچ اجباری قرار دارند و آزار و اذیت و حتی ترورهای هدفمند امان شان را بریده اند.
مظالمی که در طی دو سال حاکمیت طالبان بر هزاره‌های ارزگان خاص یا ولسوالی «خاص ارزگان» صورت گرفته است در چند عنوان قابل توصیف و بیان نیست. مواردی که در این گزارش آمده است بارها اتفاق افتاده است و هرکدام تا کنون به چندین قضیه رسیده است ولی هیچ قضیه‌ای تا کنون در دستگاه طالبان مورد بررسی حقوقی قرار نگرفته است. از جمله قتل، لت و کوب و زورگویی، آتش زدن مزارع، قطع درختان، غصب دارایی مردم، آتش زدن اموال، دعاوی ساختگی و تخریب منازل مسکونی تنها بخشی از ستم‌های معمول در ارزگان در طی دو سال بوده است.
این گزارش به مناسبت قطع درختان در منطقه «جوی نو» در مرکز ولسوالی «خاص ارزگان» در تاریخ 21 اسد 1402 تهیه شده است که آخرین فقره از ستم‌های قومی است که در این منطقه صورت گرفته است. همچنین می توانید عکس های این حادثه در اینجا ببینید.
1- قطع درختان
به گفته منابع در تاریخ 21 اسد 1402 تعداد 390 اصله درخت مثمر و میوه‌دار که عمدتا درخت شکرپاره بوده است، شبانه با اره برقی قطع شده است که تصاویر آن در شبکه‌های و رسانه‌ها منشتر شده است. در این باره تلاش کردیم که با برخی از ساکنان محل تماس برقرار کنیم و این امر صورت گرفت. اما همه افراد یادشده تاکید کردند که نباید اسمی از آنان در گزارش‌ها ذکر شود. زیرا زندگی شان در معرض خطر جدی قرار خواهد گرفت. بر اساس گفته‌های اهالی محل این عمل توسط پشتون‌های محلی علیه اقوام هزاره و مردم جوی نو صورت گرفته است و به گفته آنان هیچ دلیلی برای این جنایت وجود ندارد و تنها دلیل آن هزاره بودن ساکنان جوی نو است که بارها شاهد چنین ستم‌هایی بوده اند.
یکی از بزرگان محلی گفت که این عمل توسط افراد زیادی صورت گرفته است که مجهز به اره برقی بوده اند. چون این تعداد درخت توسط یک نفر و یا بدون اره برقی امکان ندارد. او ادعا کرد که پوسته طالبان در نزدیکی محل افراز شده است و بدون همکاری پوسته امنیتی چنین عملی امکان ندارد. چنان‌که در گزارش روزنامه اطلاعات روز هم آمده و یک استاد دانشگاه به نام عبدالوهاب کریمی در صفحه فیسبوک خود برای نخستین بار این خبر را منتشر کرده است، پوسته امنیتی طالبان در 300 متری محل جرم قرار دارد و با توجه به این که درختان با اره برقی قطع گردیده است بی‌خبری پوسته امنیتی از چنین جنایتی غیر ممکن است.
2- ترورهای هدفمند منجر به قتل
یکی از بزرگان محلی گفت که در طی دو سال گذشته و پس از حاکمیت طالبان، 13 نفر هزاره و شیعه در ارزگان خاص و بخش‌هایی از مالستان توسط افراد پشتون‌تبار به صورت سیستماتیک و هدفمند کشته شده اند. به گفته او این افراد غالبان به صورت فجیع و گاهی در جلو چشمان خانواده‌های شان شهید شده اند.
یک منبع آگاه و موثق که گزارشی از حوادث اخیر ارزگان تهیه کرده است اسامی و مشخصات چهارده تن از شهدای ارزگان را به شرح زیر در اختیار ما گذاشته است:
1: انجنیر /مهندس عزت الله، تاریخ قتل: 7 / 5/ 2020 ، محل قتل: جوی نو؛
2: سید هاشم، فرزند سید یوسف، تاریخ قتل: 29 / 6 /2020 محل قتل: جوی نو؛
3: داکتر حبیب الله امیری، تاریخ قتل: 17 /7 / 2021، محل قتل: آخیر جوی نو؛
4: محمد تقی روحانی، فرزند استا قنبر، ملای مسجد، تاریخ قتل: 28 / 6 /2021 .
5: آیت الله (نام خاص است نه عنوان ودرجه علمی معمول در میان روحانیت شیعه) روحانی، فرزند محمد علی، تاریخ قتل: 24 / 7 /2021 ، محل قتل: جلو خانه خود مقتول؛
6: شاه محمد، مشهور به کربلایی انصاری، فرزند رمضان، تاریخ قتل: 29 / 7 /2021، محل قتل: جوی نو؛
7: محمد علی، فرزند خدارحم که قصاب بود ساکن ولسوالی مالستان، تاریخ قتل: 3 / 2/ 2023 ، محل قتل: جوی نو؛
8: محمد حسین، فرزند اسحاق سواتی، تاریخ قتل:3 / 3 /2022با فیر اسلحه در هنگام نماز خواندن، در جوی نو به قتل رسانده است،
9: محمد رحیم، فرزند حاجی غلام سخی، تاریخ قتل 18 / 1 / 2023 ، محل قتل: بازار ارزگان خاص، مغازه خود مقتول.
10: علی مدد شریفی، فرزند غلام حسین، 2022 / 11 / 1، محل قتل: جوی نو؛
11: حاجی بوستان، فرزند لعلی، تاریخ قتل: 18 / 8 / 2023 / ، محل قتل: جوی نو ؛
12: علی جان، فرزند میرزا رسول ، ، محل قتل: جوی نو؛
13: محمد علی، محل قتل: جوی نو
14: موسی ، محل قتل: جوی نو
قابل یادآوری است که تاریخ‌ها در این گزارش به میلادی درج شده است.
یکی از متنفذین محلی در این باره به نشریه راه عدالت گفت که آخرین و تازه‌ترین حادثه که در آن شخصی به نام حاجی بوستانعلی به شهادت رسیده است، در حالی صورت گرفته است که فرد مقتول که پیرمرد است در جلو خانه خود در حال نماز خواندن بوده است که یک فرد ناشناس سوار بر موتورسایکل بر او شلیک می‌کند و در جا از پا در می‌آورد.
3- ترورهای هدفمند منجر به جرح
همچنین تعداد زیادی از مردم هزاره در ارزگان خاص توسط افراد منسوب به طالبان مجروح گردیده اند. یکی از منابع موثق محلی لیست مجروحان ارزگان را که توسط افراد نزدیک به طالبان لت و کوب و زخمی شده اند به شرح در اختیار ما گذاشته است:
1- اسدالله ولد ناصر، مکان: جوی نو؛
2- سیدشاه ولد سیدعاقل، تاریخ جراحت 28 / 10 / 1400 ، مکان: جوی نو ؛
3- استا خالق ولد ابراهیم، چند روز قبل در مزرعه خود در جوی نو تا سرحد مرگ لت و کوب شده است. اگر خانم ایشان به فریاد او نمی‌رسید او را به قتل می‌رساندند.
4- روح الله ولد میرزا.
5- علی زاده ولد ظاهر، تاریخ 17 /8 / 2023، مکان جوی نو.
6- روز جمعه تاریخ 11 / 8 / 2023 ، شخصی به نام سیدمحمد، “میراو” /میرآب جوی‌نو توسط پشتون‌ها لت و کوب و زخمی شده است.
به گفته یکی از اهالی محل این شش نفر کسانی هستند که مجروحیت شان وخیم بوده است و به شفاخانه‌ها انتقال یافته اند. وگرنه کسانی که مورد ضرب و جرح و لت و کوب قرار گرفته اند بسیار بیشتر از این موارد هستند.
7- تهدید به کوچ اجباری
یکی از بزرگان محل اظهار داشت که مردم ارزگان خاص هر لحظه با تهدید کوچ اجباری مواجه هستند و این کار سرانجام صورت خواهد گرفت. زیرا به گفته او این تهدیدها بدون هیچ موجبی صورت می‌گیرد و تنها به دلیل هزاره
بودن مردم ارزگان خاص صورت می‌گیرد و کسانی که تحت حمایت طالبان قرار دارند می‌خواهند از این فرصت استفاده کنند تا زمین‌ها و جایدادهای مردم را تصاحب کنند. او هم چنین اظهار داشت که مردم محل و بزرگان ارزگان تا دفتر رهبر طالبان در قندهار و مقامات این گروه در کابل نیز دادخواهی کرده اند اما تا کنون هیچ نتیجه‌ای نداشته است و افراد زورگو و تهدیدکنندگان هر روز جری‌تر می‌شوند. چون می‌دانند که فریادهای مردم هزاره در حکومت فعلی به جایی نمی‌رسد.
8- تخریب و آتش زدن مزارع
به گفته شاهدان عینی از اهالی ارزگان خاص گفتند که تا کنون بارها مزارع و خرمن‌های مزارع مردم از سوی افراد ناشناس به آتش کشیده شده است و هیچ‌کسی تا کنون از سوی حکومت طالبان گرفتار نشده است. به گفته یک تن از اهالی محل تنها در سال جاری در هنگامی که گندم‌ها نزدیک به درو رسیده بود دو مزعه بزرگ گندم از اهالی جو نو به آتش کشیده شد و به کلی سوخته است. در گزارش آقای کریمی نیز آمده است که در تابستان امسال مزرعه گندم شخصی به نام غلام نبی به آتش کشیده شده است.
9- تخریب و آتش زدن اموال
به گفته منابع محلی تخریب وسایط نقلیه مردم و آتش زدن آن‌ها یکی از جنایات معمول در ارزگان است و به گفته او افراد زورگو بارها گفته اند که هزاره‌ها چرا باید موتر و وسایط نقلیه داشته باشند؟ به همین خاطر آن‌ها هر از گاهی دست به تخریب اموال و وسایط نقلیه مردم می‌زنند. در این باره در گزارش آقای کریمی برخی از موارد به شرح زیر آمده است که تنها امسال افراد زورگو که تحت حمایت طالبان قرار دارند سه عراده موتر را به آتش کشیده اند: 1- موتر کربلای قربان، 2- موتر خان پسر زرگر، 3- موتر محمد رضا ولد شیخ تقدسی. در سال‌های گذشته نیز از این‌گونه موارد زیاد اتفاق افتاده است.
10- تخریب و آتش زدن منازل مسکونی
به گفته منابع محلی تا کنون بیش از بیست منزل مسکونی در منطقه جوی نو ولسوالی خاص ارزگان تخریب شده یا به آتش کشیده شده است. به گفته آنان خانه‌های مردم در روز روشن توسط افراد مشخص تخریب یا به آتش کشیده می‌شود ولی هیچ‌گاه عاملان آن‌ها تا کنون مورد پیگرد و بازخواست قرار نگرفته اند. در گزارش تحقیقی که روزنامه اطلاعات روز منتشر کرده است نیز ویدویی از یک خانه سوخته و تخریب‌شده نشر شده است. به گفته آقای کریمی امسال خانه شخصی به نام شیر به آتش کشیده شده است.
11- غارت و چپاول اموال مردم
به گفته منابع و بزرگان محلی غارت و چپاول اموار مردم در ارزگان به یک امر معمول تبدیل شده است و کسانی که با افراد شناخته شده طالبان روابط نزدیک دارند دست به چنین اعمال می‌زنند و هرگز مورد بازخواست قرار نمی‌گیرند. در گزارش آقای کریمی نیز آمده است: «دزدی و غارت اموال مردم مظلوم جوی نو به اوج خود رسیده است، حتی احشام و حیوانات آنان را از طویله در روز روشن با خود می‌برند و کسی هم به دادخواهی این مردم ستم‌دیده گوش نمی‌دهد. یکی از نمونه‌های بارز آن بردن گاو پسر حاجی عبدالحسین از طویله در بعد از ظهر دیروز (22 اسد 1402) در تاریخ بالا است.»
چرا بر هزاره‌های ارزگان خاص ستم روا داشته می‌شود؟
داکتر محمد امین احمدی عضو پیشین هیات مذاکره‌کننده دولت جمهوری اسلامی افغانستان با طالبان که خود از منطقه ارزگان خاص است در یادداشتی در باره جنایات طالبان و علت اصلی ستم و کشتار هدفمند هزاره‌ها در ارزگان در صفحه فیسبوک خود چنین نوشته است: «این قتل‌ها همه انگیزه قومی داشته است، یعنی هزاره‌ها صرفا به دلیل قومیت خود از سوی قاتل و یا قاتلان به قتل رسیده‌اند، و حکومت طالبان رسیدگی نکرده است.»
از یکی از متنفذین محلی می‌پرسم که چرا پشتون‌ها در ارزگان خاص بر مردم هزاره ستم روا می‌دارند و دلایل و اهداف آنان چیست؟ او در پاسخ پس از کمی مکث می‌گوید: «مگر عبدالرحمان در گذشته چرا مردم ارزگان را قتل عام کرد؟ این کار در ادامه همان عمل عبدالرحمان است. آنان می‌خواهند که مردم خاص ارزگان نیز کوچ کنند و از سرزمین خویش بروند تا آنان زمین‌های ما را تصاحب کنند.» از چندین نفر دیگر که همین پرسش را مطرح کردم تقریبا پاسخ‌های شان مشابه همین مضمون بود. از این پاسخ‌ها دریافتم که هنوز پروسه غصب زمین و کوچ اجباری ادامه دارد و هرگز این روند تمامی ندارد.
یکی دیگر از بزرگان محلی در پاسخ به سوال من می‌گوید که در سال‌های گذشته در این منطقه بین دولت و طالبان جنگ‌های زیادی شده است و زمانی در ولسوالی ارزگان خاص یک کمپ نظامی از نیروهای آمریکایی به منظور سرکوب طالبان حضور داشته است که مردم پشتون‌تبار حضور آن کمپ را از چشم مردم محلی می‌دانند و بارها گفته اند که ما می‌خواهیم انتقام اعمال آمریکایی‌ها را از شما بگیریم. به گفته وی این مردم در بیست سال گذشته مورد ستم هر دو طرف قرار گرفته اند. یعنی هم از طرف دولت به بهانه این که طالبان در منطقه شما حضور دارند مورد ستم واقع شده است و هم از سوی طالبان به این بهانه که گویا شما همکار دولت بوده اید.
او تاکید می‌کند که بیشترین ستم را این مردم در زمان آقای کرزی دیده است که به بهانه‌های مختلف بر آنان ظلم روا داشته شده است. این متنفذ تاکید می‌کند که مردم جوی نو از ستم و ظلم هوطنان خود به ستوه آمده اند و دیگر توان ماندن را ندارند. لذا مجبور هستند که تحت اجبار دست به کوچ دسته‌جمعی بزنند. پون هیچ‌کسی فعلا به فریاد آنان نمی‌رسد. او همچنین از همه بزرگان و کسانی که صدای شان به جایی می‌رسد استمداد می‌کند و به داد مردم ولسوالی خاص ارزگان برسند.
