در این همایش که به صورت حضوری و آنلاین برگزار شده بود بیش از دوصد تن از چهرههای سیاسی، فرهنگی، استادان دانشگاهها، پژوهشگران و دانشجویان از کشورهای مختلف از جمله از افغانستان، ایران، تاجیکستان، هند، پاکستان، ترکیه، روسیه و سایر کشورها به شمول تعدادی از نمایندگان پارلمان و مقامات دولت پیشین افغانستان حضور داشتند.
این همایش از سوی بنیاد شهید مسعود، انجمن علمی مطالعات صلح ایران، پژوهشکده مطالعات خاورمیانه، موسسه تحقیقات صلح و توسعه کابل، بنیاد تیلوتوما در هندوستان، انجمن علوم سیاسی ایران، مرکز مطالعات استراتژیک دانشگاه آرل استانبول، مرکز مطالعات افغانستان و منطقه در تاجیکستان، مرکز مطالعات اورآسیای مرکزی دانشگاه تهران، انجمن علمی مطالعات افغانستان، موزه تصاویر معاصر، مرکز مطالعات افغانستان، خاورمیانه و آفریقا در انستیتوت مطالعات استراتژیک اسلامآباد، انجمن علمی مطالعات فرهنگی و ارتباطات و مرکز اطلاعات علمی و تحقیقاتی انستیتوت شرقشناسی در آکادمی علوم روسیه برگزار شده بود.
احمد ولی مسعود رئیس بنیاد شهید احمدشاه مسعود در ابتدای نشست اظهار داشت: «در کنار مقاومت مسلحانه که در برابر گروه تروریستی طالبان در جریان است، لازم است که جبهه گسترده فرهنگی در جهت تقویت و حمایت مقاومت نیز تشکیل شود که جمهوری اسلامی ایران در این زمینه میتواند نقش مهم و اساسی بازی کند.» به گفته اقای مسعود با توجه به حضور گسترده مهاجرین افغانستان در ایران میتوان در میان مهاجرین افغانستان در ایران کارهای فرهنگی انجام داد و آنان را در سنگر پاسداری از فرهنگ و تمدن فارسی بسیج کرد.
همچنین قاسمشاه اسکندروف رئیس مرکز مطالعات افغانستان و منطقه از کشور تاجیکستان، گفت که استقرار دهها گروه تروریستی در زیر چتر گروه تروریستی طالبان در افغانستان، خطرهای جدی را برای کشورهای منطقه ایجاد خواهد کرد و از همین رو کشورهای منطقه باید از نفوذ و مداخلات استعمارگران در افغانستان جلوگیری نموده و در مورد صلح و ثبات افغانستان به یک اجماع منطقهای دست یابند. وی تصریح کرد که تاجیکستان همواره در کنار مردم افغانستان و در کنار مقاومتگران بوده و خواستار یک دولت فراگیر متشکل از تمام گروههای قومی در افغانستان است.
در نشست نخست که توسط جعفر حق پناه مدرس دانشگاه و آگاه مسایل افغانستان مدیریت میشد، پیرمحمد ملازهی، روزنامهنگار و پژوهشگر مطالعات آسیای جنوبی، عبدالرزاق احمدی استاد سابق دانشگاه هرات و سید باقر محسنی کاظمی کارشناس وفعال سیاسی سخنرانی کردند.
ملازهی گفت که استعمار خارجی و استبداد داخلی علت شکلگیری مقاومت در افغانستان در سه قرن اخیر بوده است. وی گفت که استبداد داخلی از زمان احمدشاه ابدالی در افغانستان آغاز شد و مقاومت نیز از همان زمان در برابر استبداد به وجود آمد. سپس به گفته او در حکومت عبدالرحمان استبداد داخلی به اوج خود رسید که مقاومتهای مردمی در اشکال مختلف آن در برابر استبداد در آن زمان نیز وجود داشته است. وی تصریح کرد که استبداد داخلی نقش برجستهای در شکلدهی جریان مقاومت داشته است. او گفت که شکلگیری ناسیونالیزم پشتونی در افغانستان در آغاز سده بیستم میلادی، منجر به شکلگیری مقاومت مسلحانه به شکل سازمان یافتهتر آن گردید.
به گفته ملازهی امروزه نیز مقاومت در افغانستان در برابر استبداد پشتونی وجود دارد و تا زمانی که در افغانستان فرهنگ استبدادی حاکم باشد، مقاومت ادامه خواهد داشت.
همچنین عبدالرزاق احمدی استاد پیشین دانشگاه هرات با شاره به نحوه شکلگیری و تسلط طالبان در دور اول و مقاومت در دهه ۱۹۹۰گفت که در نتیجه یک توطئه داخلی و خارجی قدرت دو باره به طالبان سپرده شد و مردم مجبور شدند که بازهم به مقاومت مسلحانه روی بیاورند و مردم افغانستان چارهای جز مقاومت در برابر استبداد موجود ندارند.
سید باقر محسنی کارشناس و فعال سیاسی نیز گفت که تحمل استبداد داخلی دشوارتر از تحمل حضور سنگین خارجی در کشور است. او افزود که استبداد طالبانی بسیار خشن و استثنایی است و با هیچ تئوری قابل تعریف نیست.
نشست دوم همایش با عنوان هویت ملی و همبستگی قومی با مدیریت سوریا باور عضو هیأت علمی پیشین دانشگاه بلخ دایر گردید. غلام سخی احسانی استاد دانشگاه، علی آقا صفری استاد حوزه علمیه، محمد علم ایزدیار از اعضای ارشد جبهه مقاومت ملی و محمدقاسم عرفانی رئیس موسسه تحقیقات صلح و توسعه کابل از سخنرانان این بخش بودند.
آقای احسانی گفت که هویت ملی تا کنون شکل نگرفته است و در افغاستان هویتهای قومی وجود دارد که در نزاع و تقابل با هم قرار داشته اند. او واگراییها را معلول حاکمیت های استبدادی خواند و گفت که تحت عنوان«افغان» بر اقوام ظلم و ستم روا داشته شده و سرزمین های اقوام غصب شده است و به همین دلیل اقوام غیرپشتون حاضر نیستند هویت افغانی را که یادآور رنج و محنت و ظلم و شکنجه است، بپذیرند.
محمد علم ایزدیار نیز گفت یکی از علتهای دوام جنگ، ناکارآمدی نظام سیاسی متمرکز است و تا زمانی که نظام غیرمتمرکز بوجود نیاید، جنگ و بیثباتی ادامه خواهد داشت. وی افزود که در صد سال اخیر، به استثنای دوره بیست ساله جمهوریت اخیر، تمام حکومتها با استفاده از خشونت روی کار آمده و در چارچوب نظام سیاسی متمرکز حکومت کرده اند که این دو ویژگی وجه مشترک تمام حکومت ها به عنوان عامل عمده بیثباتی به شمار میرود. آقای ایزدیار افزود که طالبان به مردم سالاری باور ندارند و مقاومت مسلحانه در برابر این گروه یک امر ضروری است.
محمد قاسم عرفانی با نگاه آسیب شناسانه به جریان مقاومت و پیوند آن با هویت گفت که سه صورتبندی هویت در دل روابط قدرت وجود دارد. صورت بندی اول «هویت مشروعیتبخش» است که از ناحیه گروه مسلط اعمال میشود و با استفاده از تمام ابزارها سعی درآن دارد تا هویت مورد نظر خود را حقیقت غیر قابل انکار جلوه دهد. جعل تاریخ یکی از همین ابزارهاست. وی گفت در جوامع غیر دموکراتیک هویت مشروعیتبخش دیگران را خصم میپندارد و خصم محکوم به حذف است. به گفته عرفانی هر جا قدرت است، مقاومت نیز وجود دارد.
وی «هویت مقاومت» را دومین صورتبندی هوت برشمرد و تأکید کرد که در برابر ۱۷ جنگ عبدالرحمن خان مقاومتی نهفته بود که تا امروز ادامه دارد. عرفانی سومین صورتبندي هویت را «هویت برنامهدار» خواند و گفت زمانی که نمایندگان جریان مقاومت از مرحله بقا به مرحله بازسازی ساختار میرسند، لحظه شکلگیری هویت برنامه دار است. به گفته عرفانی از دهه نود تا به امروز دو هویتبرنامه دار داشتیم یکی پس از فروپاشی حکومت نجیب الله در دهه نود و دومی در ۲۰ سال گذشته که نمایندگان هویت مقاومت در مدیریت مرحله برنامهداری در هردو مرحله تاریخی ضعیف عمل کردند.
عرفانی اضافه کرد که اگر بخواهیم در انزوا قرار نگیریم بايد مقاومت را در گستره تاریخی و پهنه جغرافیایی اش برجسته کرده و با خود هم نوا سازیم. باید تامل کرد و روایتسازی از مقاومت را مورد بازخوانی قرار داد. وی افزود که مقاومت همیشه مسلحانه نیست و اشکال متفاوتی دارد. کاتب در درون دربار با جلوگیری از جعل تاریخ، نوعی مقاومت را رقم زد و امروز زنان با مقاومت مدنی نیز در مقاومت سهم گرفتهاند که باید به رسمیت شناخته شود.
در نشست سوم با موضوع حسن همجواری و همگرایی منطقهای سخنرانانی از کشورهای ترکیه، پاکستان و هندوستان به صورت آنلاین در مورد دلایل جنگ و منازعه در افغانستان و راه کارها برای حل بحران و تشکیل دولت فراگیر صحبت کردند. این بخش همایش، توسط سید عسکر موسوی، استاد مهمان در دانشگاه علامه طباطبایی مدیریت گردید.
نشست چهارم همایش با موضوع اجماع ملی و تشکیل دولت فراگیر توسط رحمت کریم دولت، کارشناس مرکز مطالعات افغانستان و منطقه در تاجیکستان مدیریت گردید. محمد علی بهمنی قاجار، مدرس دانشگاه، عمر نثار از اکادمی علوم روسیه، سردار محمد رحیمی استاد دانشگاه و عبدالله اواب از دانشگاه کابل سخنرانی کردند.
کریم دولت گفت که علیرغم آن که طالبان جنگ قومی راه انداخته و تاجیکها و هزارهها و ازبیکها را بخاطر هویت قومی شان به قتل میرسانند اما اقوام یاد شده با صراحت به این موضوع اشاره نمیکنند که این باعث میگردد تا ابعاد فاجعه به درستی درک نگردد. وی تصریح کرد که طالبان مذاکره را قبول ندارند و یک حاکمیت غیرقانونی و نامشروع را ایجاد کرده اند که دشوار است بتوان راه حلی برای پایان جنگ و منازعه پیدا کرد.
بهمنی قاجار گفت که حاکمان فعلی افغانستان میگویند که ایران حق ندارد در امور داخلی افغانستان مداخله کند اما در عین حال قادر نیستند که وضعیتی را در کشور شان ایجاد کنند که مردم به ایران مهاجرت نکنند. وی تصریح کرد که ضعف حاکمیت فعلی در جلوگیری از مهاجرت، دلیل کافی برای مداخله ایران در افغانستان است و ایران باید در تغییر شرایط در افغانستان نقش برجسته ایفا کند.
به گفته بهمنی پیروزی طالبان شکست مردم افغانستان است. وی تأکید کرد که نیروهای غیرپشتون باید متحد شوند تا یک راه کار درست برای بیرون رفت از وضعیت بوجود آید. وی با اشاره به برگزاری نظر سنجی اخیر حزب کنگره ملی افغانستان در باره نوعیت نظام، بیان داشت که با تداوم وضعیت فعلی، چشم انداز تجزبه برای افغانستان وجود دارد.
