مقدمه‌ای بر فدرالیسم
مقدمه مترجم
چنان‌که خوانندگان محترم در جریان هستند، جستار اول تحت عنوان (جستاری درباره فدرالیسم) که در ابتدا به صورت مطالب فشرده در فیسبوک و سپس به صورت یک کتاب منتشر شد، مشتمل بر دو بخش بود: یکی کلیات و مباحث عمومی در باره فدرالیسم که بهطور کلی و فهرستوار، توضیحاتی در باره فدرالیسم به عنوان یک اندیشه و یک نظام سیاسی ارائه شد و بخش دوم در مورد سیر تاریخی طرح فدرال در افغانستان و بررسی دیدگاهها و دلایل موافقان و مخالفان این طرح بود که حد اقل پیشینه این موضوع را در طی 60 سال اخیر به تفصیل بیان کردیم.
بخش اول کتاب بسیار مختصر و بخش دوم نسبتا یک روایت مشروح و مفصل مشتمل بر نقد و نظر درباره ضرورت فدرالیسم در افغانستان و چالش‌ها و موانع آن بود. نشر این کتاب مورد استقبال خوانندگان مخصوصا طرفداران فدرالیسم قرار گرفت. بدون شک کاستیهای زیاد شکلی و محتوایی در این کتاب وجود دارد که امیدوارم در آینده بتوانم آن را بازنگری کرده و چاپ دوم با اضافات و اصلاحات نشر شود.
اما سخن درباره فدرالیسم در این جا خاتمه نمییابد. هنوز هم ناگفتهها و مسایل زیادی باقی مانده است که باید شکافته شود. ما بر این باور هستیم که در شرایط کشوری مانند افغانستان نباید هیچ کسی طرح و دیدگاه خود را بر دیگران تحمیل کند. باید همه مسایل از زوایای گوناگون و با دید منصفانه و علمی مورد بحث و گفتگو و ارزیابی قرار گیرد تا به یک گفتمان ملی و رویکرد عمومی تبدیل شود.
فدرالیسم در سه عرصه و از سه زاویه قابل بحث است:
1. فدرالیسم به عنوان یک نظام سیاسی در مباحث آکادمیک دانشگاهی در رشته حقوق و علوم سیاسی:
فدرالیسم از این زاویه هم اکنون در سطح جهانی و در تمام دانشگاههای دنیا از سوی استادان و دانشجویان این رشته از نگاه نظری و تئوریک در هر دو بعد آموزشی و پژوهشی مورد بحث قرار میگیرد و هیچ کتابی را در موضوع حقوق اساسی و علوم سیاسی نمیتوان پیدا کرد که از فدرالیسم بحث نکرده باشد.
2. فدرالیسم به عنوان یک تجربه جهانی در دولتداری و حکومتداری:
از فدرالیسم از این زاویه فعلا در جوامع مختلف و حد اقل در 28 کشور با نفوس بیش از چهل درصد جمعیت کره زمین، به عنوان بهترین سیستم دولتداری استفاده می‌شود. بحث در این عرصه بیشتر جنبه تطبیقی و مقایسهای دارد و شیوههای تطبیق این نظام و چالش‌ها و موانع و راهحلهای آن در کشورهای مختلف مورد بحث و مقایسه قرار میگیرد. بحث در این عرصه بسیار جذاب و در عین حال مفید و راهگشا است و پرداختن به فدرالیسم از این زاویه برای موافقان و مخالفان فدرالیسم در افغانستان، یک ضرورت است.
3. فدرالیسم به عنوان یک طرح پیشنهادی برای نظام سیاسی و اداری افغانستان:
از همین زاویه، نقاط قوت و ضعف و بررسی دلایل موافقان و مخالفان فدرالیسم را در جستار 1 مورد مطالعه قرار دادیم و بحث در باره آن در میان سیاستمداران و حلقات سیاسی و فکری همچنان جریان دارد.
در سلسله مباحث «جستار 2 – تجربه جهانی فدرالیسم» که از هم اکنون در اختیار خوانندگان گرامی قرار میگیرد، فدرالیسم را از زاویه دوم به عنوان یک تجربه جهانی و بین المللی به مطالعه میگیریم. خوشبختانه سالها است که در سطح بین المللی نهادهای ویژه و معتبر پژوهشی، مطالعاتی و نشراتی ایجاد شده که دانشمندان و پژوهشگران از این زاویه یعنی فدرالیسم را در میدان عمل و تطبیق (و نه صرفا از نگاه تئوریک و علمی) به صورت مقایسوی و تطبیقی و به گونه منصفانه و بیطرفانه مورد بررسی قرار داده و مزایا، نواقص، معایب و مشکلات عملی آن را در کشورهای مختلف مطالعه میکنند.
یکی از این نهادها «مجمع فدراسیون‌ها یا انجمن سیستم‌های فدرال- Forum of Federation » است که به عنوان یک شبکه بین المللی فدرالیسم در کانادا تأسیس شده و چنان که نویسنده در پیشگفتار کتاب گفته است این نهاد در همه شش قاره جهان فعال است و محصول کار آن مطالعات و پژوهشهای گسترده و دقیق در باره فدرالیسم است که به صورت تطبیقی و مقایسوی، تدوین و به زبانهای مختلف نشر شده است.
این جانب در سال گذشته، حسب ضرورت و نیاز، سه جلد از آثار این نهاد را ترجمه کرده بودم که در این جستار، در ابتدا کتاب نخست به نام «مقدمه‌ای بر فدرالیسم» را با شما شریک میگردانم و امیدوارم در آینده هر سه ترجمه به صورت کتاب مستقل نیز نشر گردد. قابل یادآوری است که در ترجمه این کتاب از هر دو متن عربی و انگلیسی استفاده شده است.
نویسنده در مقدمه درباره این کتاب گفته است:
«این کتاب در اساس برای دست اندرکاران دولت یعنی سیاستمداران، مسئولان دولتی، روزنامه نگاران، اعضای سازمان‌های غیر دولتی و بین المللی، شهروندان مربوطه و کسانی که علاقه عملی به فدرالیسم دارند و چه بسا در مورد فدرالیسم در کشورشان یا کشورهای مشخص دیگری تمرکز دارند، نوشته شده است… همچنین امیدوارم که در عین زمان، دانشجویانی که در مورد فدرالیسم تحقیق میکنند نیز از این کتاب که یک مرور کلی و مختصر است، بهره‌مند شوند. زبان کتاب، ساده و با حداقل اصطلاحات فنی، بدون پاورقی و بدون ارجاع به نویسندگان مشخص است و نکات اساسی را به طور مستقیم، فشرده و مفید برای افراد درگیر در بحث‌های سیاسی و یا سیاست‌گذاری ارائه می‌کند.»
مشخصات کتاب مقدمه‌ای بر فدرالیسم
متن انگلیسی:
An Introduction Federalism:
نوشته:
George Anderson
President and CEO,
Forum of Federations
متن عربی:
مقدمه عن الفدرالیه
ماهی الفدرالیه؟ و کیف تنجح حول العالم؟
جورج اندرسون رئیس و مدیر اجرائی منتدی الانظمه الفدرالیه (مجمع سیستم‌های فدرال)
از انتشارات: دانشگاه آکسفورد، نمایندگی کانادا، اوتاوا، 2008
اما پیش از ورود به متن ترجمه و برای تصحیح برداشتها و ذهنیتهای منفی برخی از حلقات و اشخاص، چند نکتهای را که در گذشته نیز تذکر داده بودم، مجددا در این جا تکرار میکنم:
اول: پیشنهاد طرح فدرالیسم برای افغانستان به هیچ صورت به معنای «تجزیه» نیست. برچسب تجزیه یک اتهام ناروا و کاملا بیپایه و اساس است که از سوی مخالفان به عنوان یک حربه علیه فدرالیستها استفاده می‌شود. مطالعاتی که من انجام دادم در طول 60 سال اخیر که طرح فدرالیسم در میان حلقات سیاسی مطرح شده، هیچکسی را در میان فدرالیستها نمیتوان یافت که طرفدار تجزیه افغانستان باشد.
دوم: فدرالیسم به ضرر هیچ قومی نیست. سیستم فدرال اگر منافعی داشته باشد برای همه است و اگر چالشهایی هم داشته باشد برای همه است و بلکه کاملا برعکس تصوری که گاهی مطرح می‌شود که فدرالیسم در افغانستان به ضرر فلان قوم است، اگر این نظام تطبیق شود، بیشتر از هر گروه دیگر، همان قوم از آن سود خواهند برد. این بحث را میتوان در فرصت مناسب به صورت مستدل توضیح داد.
سوم: هدف اصلی ما از طرح فدرالیسم، تحقق عدالت است. عدالت خواستن نه جرم است و نه تجزیه‌طلبی و نه نفاق‌افکنی. ما بر این باور هستیم که از نگاه سیاسی و اداری، عدالت از طریق نظام فدرال، بهتر و سهلتر، برای همه قابل دسترس خواهد بود و تا زمانی که ساختار نظام سیاسی کشور از ریشه و اساس تجدید نظر نشود، عدالت همچنان غیرقابل دسترس خواهد بود، چنان که در طول یک قرن اخیر همه نظامهای دیگر آزمایش خود را داده و هیچکدام نتوانسته در افغانستان، پروسه دولت-ملت سازی را به پایه اکمال برساند.
چهارم: ما به هیچ صورت طرفدار تشدید عصبیتها، شکافها و تضادهای قومی نیستیم. رهبر شهید ما استاد مزاری گفته بود: «وحدت ملی برای ما یک اصل و تفرقه بین اقوام یک فاجعه است». ما همچنان به این رهنمود پایبند و وفادار هستیم. ما بر این باور هستیم که افراطیت قومی و افراطیت مذهبی، عامل اصلی بحران کشور بوده و به هیچ صورت با این نوع اندیشههای افراطی نمیتوان به عدالت دست پیدا کرد. اعتدال، پیروی از منطق و خرد، تکیه بر گفتگو، بحث، استدلال و سرانجام پیروی از اراده مردم افغانستان از طریق یک گفتمان ملی و اکثریت آرای شهروندان، تنها راه اصولی رسیدن به تفاهم، توافق و رضایت همگانی است.
ما در افغانستان مجبور هستیم که اصل «وحدت در کثرت» را بپذیریم یعنی با پذیرفتن ساختار متکثر قومی، زبانی و مذهبی به صورت معنادار و سازمان یافته و احترام و رعایت حقوق همه اقوام، وحدت ملی و میهنی خود را حفظ و تقویت کنیم و گرنه وحدت ملی نه با زور و تغلب و یکسانسازیهای اجباری تأمین می‌شود و نه با فریب و نیرنگ و طرحهای صرفا شعاری و غیر عملی که سالهای سال از آنها استفاده شده و سودی در پی نداشته است.
ما در افغانستان تافته جدا بافته از همه تمدن و تجربه بشریت نیستیم. ما باید ببینیم که سایر ملتها و کشورها، چنین بحرانها و چالش‌ها را با چه میکانیزم سیاسی و حقوقی و با چه سازوکار عملی حل کردهاند و به صلح و ثبات پایدار و به توسعه و رفاه دست یافتهاند تا ما هم از همان تجربه استفاده کنیم و کشور و مردم خود را از بحران مزمن تاریخی و از گسستها و انقطاعهای مداوم و ناتمام نجات بدهیم.
امیدوارم اکنون که این ترجمه بعد از نشر در فیسبوک، به صورت کتاب نیز منتشر می‌شود، اطلاعات مفیدی در مورد فدرالیسم به عنوان یک تجربه جهانی و نحوه کارکرد آن در سطح بین المللی را در اختیار خوانندگان محترم قرار دهد.
سرور دانش
نیوزیلند- اوکلند
30 سرطان 1402
21 جولای 2023
