راه عدالت: با سپاس از این که برای این گفتگو وقت گذاشتید و به پرسش‌های نشریه راه عدالت پاسخ می‌دهید.
جناب داکتر صاحب همان‌طور که در جریان هستید در باب ضرورت طرح نظام فدرالی برای افغانستان به عنوان یک راه حل بحران طولانی در کشور ما، سخن بسیار گفته شده است. دوست داریم که یک‌بار دیگر از زبان شما بشنویم که چه دلایلی سبب شده است که بخشی از جریان‌های سیاسی به دنبال این طرح در این شرایط برآیند؟
داکتر طالب: سلام خدمت شما و تشكر از این‌که فرصت بحث روي موضوع بسيار مهم و حياتي ضرورت ارائه طرح نظام فدرالي در افغانستان از سوي مجمع فدرال خواهان افغانستان را فراهم کردید.
همان‌طوري كه شما گفتيد در مورد طرح نظام فدرالي در افغانستان بحث زياد صورت گرفته اما به نظر من بايد بحث هاي بيشتري صورت گيرد تا اين موضوع حياتي در ذهن جامعه جا باز نموده و زمينه عملي شدن آن بيشتر آماده شود.
مي‌دانيد جنگ و نزاع در افغانستان مدت بيش از ٤٥ سال است كه ادامه دارد و هنوز دورنماي روشني براي پايان اين وضعيت دردناك ديده نمي‌شود. با وجود تلاشهاي زيادي كه براي خاتمه نزاع در افغانستان از طرف محافل كوناگون داخلي و خارجي صورت گرفته است وضعيت دردناك منازعه ادامه دارد. اين بدان معني است كه اين تلاش‌ها نتوانسته اند به عوامل اصلي و ريشه اين نزاع طولاني بپردازند و براي حل آن چاره اي بيانديشند. جنگ در افغانستان عوامل و دلائل گوناگون و متعدد دارد اما به نظر من مسئله مهمي كه هم موضوع جنگ، هم عامل اصلي جنگ و هم هدف جنگ را تشكيل مي‌دهد مشكل نوعيت و ايجاد نظام سياسي اينده افغانستان مي باشد. مسئله نوعيت نظام سياسي با اكثريت عوامل ديگر چون عوامل تاريخي، فرهنگي، ساختار قومي، سياسي و اقتصادي ارتباط دارد. با درنظر داشت اهميت و حساسيت قضيه تعدادي از احزاب و شخصيت هاي مستقل مردم افغانستان تصميم گرفتند كه مجمع فدرال خواهان افغانستان را ايجاد نمايند و با ايجاد يك چتر كلان سياسي براي پياده كردن نظام فدرالي در افغانستان به تلاش و مبارزه دوامدار، سازمان يافته و علمي بپردازند. دليل ديگر اين است كه معلومات كافي و در سطح گسترده در مورد نظام فدرالي در جامعه وجود ندارد و برعلاوه معلومات نادرست و گمراه كننده نيز در جامعه از طرف بعضي محافل تماميت خواه پخش مي‌گردد كه نياز وجود دارد كه با آن مقابله صورت گيرد. مطلب ديگر اين أست كه براي تحقق نظام فدرالي لازم است در قدم اول آن‌را به گفتمان سياسي تبديل نموده و به عنوان روايت اصلي جامعه درآوريم و اين كار به مبارزه دوامدار و سازمان يافته فكري و علمي ضرورت دارد.
راه عدالت: مجمع فدرال‌خواهان به مرور تبدیل به یک جنبش سیاسی فراگیر می‌شود، شما چه چالش‌هایی را پیش روی این جنبش مهم می‌دانید و برای رفع این چالش‌ها چه اقداماتی صورت گرفته است؟
داکتر طالب: افغانستان در كُل يك جامعه محافظه كار است و براي هر تغیير و به طرح ها و ايده هاي جديد با سؤظن و ترديد فراوان مي نگرد كه اين در مورد نظام فدرالي نيز صادق است. چون بحث نظام فدرالي با وجودي كه سابقه طولاني در افغانستان دارد ولي آن‌طوري كه لازم است در افكار عامه مطرح نگرديده و تا حدودي طرح و ايده نو تلقي مي‌گردد لذا اين چالش كلي در برابر طرح فدراليسم نيز وجود دادرد.
٢- اگاهي دهي گسترده و ترويج نظريه فدرالي براي حل دائمي مشكل أفغانستان يكي از چالش هاي ديگر فراروي مجمع فدرال خواهان افغانستان ميباشد، چون باور ما اين است كه منازعه دوامدار افغانستان بدون ايجاد نظام فدرالي ممكن نیست و لذا بايد براي أقشار وسيعی از مردم آگاهي داده شود و نهايتا قانع ساخته شوند كه تنها راه عبور از بحران ٤٥ ساله كشور پذيرفتن نظام فدرالي در افغانستان است ئ اين يك چالش مهم و فوري پيش روي مجمع قرار دارد.
٣- چالش بعدي قانع ساختن، متحد ساختن و سازمان دهي جريانهاي فكري، احزاب سياسي و نهاد هاي مدني در محور طرح نظام فدرالي است. بخصوص جريانهایي كه به دموكراسي و نظام غير متمركز باور دارند و براي آن تلاش ومبارزه مي‌كنند، چون برداشت ما نيز اين است كه عبور از وضعيت كنوني و ايجاد ثبات در كشور تمركززدائي از قدرت است. تا كنون تمام نظام هائي كه در افغانستان تجربه شده است از خصوصيت متمركز بودن برخوردار بوده است. حتي نظام جمهوري گذشته كه بر أساس رأي مردم شكل گرفت هم از لحاظ ساختار وهم از لحاظ بنيادهاي حقوقي يك نظام متمركز بود و همه اين نظام هاي متمركز شكست خوردند و نتوانستند مشكل بحران افغانستان را حل نمايند. با درنظرداشت اين تجربه هاي تلخ و در عین حال گرانبها و با درنظرداشت بي اعتمادي هاي وسيعي كه طي سالهاي طولاني منازعه بوجود امده است شيوه هاي ديگر تمركززدائي ناكافي بوده و مشكل را بصورت اساسي نمي‌تواند حل نمايد و لذا به نظر ما راهي جز ايجاد نظام فدرالي در افغانستان وجود ندارد و ما تلاش خواهيم نمود جريان‌هايي را كه براي نظام غير متمركز مبارزه مي‌كنند قانع سازيم كه فدراليسم تنها گزينه مطمئن براي هدف مشترك تمركز زدائي و ايجاد ثبات در كشور است.
٤- چالش بسيار مهم، جريان فكري است كه به مردم سالاري و حاكميت مردم باور ندارند و در پي استقرار نظام استبدادي تماميت خواه در افغانستان است. گروه طالبان كه به صورت نامشروع قدرت را در افغانستان غصب كرده است يكي از مصداق هاي برجسته اين جريان فكري است كه البته این جریان تنها محدود به گروه طالبان نيز نیست. اين جريان‌های فكري دلواپسي شديد به گذشته افغانستان دارند و در پي احياي گذشته استبدادي كشور هستند، گذشته اي كه جز استبداد، انحصار، سركوب، فقر، بيسوادي و عقب ماندگي دست أوردي در تاريخ بيش از يك ونيم قرن نداشته و باعث ادامه جنگ در افغانستان نيز می‌باشد. اين جريان های فكري و گروه طالبان چالش و مانع اصلي براي خاتمه بحران، ايجاد نظام فدرالي و ايجاد ثبات سياسي و توسعه اقتصادي در افغانستان هستند. بدين لحاظ راه دراز مبارزه را فراروي مردم و مجمع فدرال خواهان افغانستان قرار داده است.
راه عدالت: مجمع فدرال‌خواهان ظاهرا پس از اعلام موجودیت و انتشار منشور مجمع، تشکیلات و ساختار منظمی برای فعالیت‌های آینده آن به وجود آورده است. در باره ساختار مجمع اگر توضیحاتی ارائه بفرمایید ممنون می‌شویم.
داکتر طالب: طوري که إشاره نموديد بعد از إعلام موجوديت مجمع فدرال خواهان أفغانستان بتاريخ ١٥ جدي ١٤٠٢ مطابق ٥ جنوري ٢٠٢٤م، ايجاد ساختار تشكيلاتي مجمع در اولويت كاري هيات مؤسسان مجمع قرار گرفت كه بر أساس آن و اساسنامه مجمع فدرال خواهان تشكيلات مجمع داراي نهاد هاي ذيل مي باشد:
١- هيآت مؤسسان
٢- كنگره
٣- هيات رهبري
٤- هيات أجرائي
٥- شوراهاي ايالتي، ولايتي و نمايندگي ها
چون شرايط برگذاري كنگره مساعد نيست طبق اساسنامه هيات مؤسسان تا برگذاري كنگره وظائف آن را به عهده دارد.
هيات رهبري مجمع با عضويت ٣١ نفر توسط هيات مؤسسان تشكيل و بتاريخ ١٨ حمل ١٤٠٣هـ مطابق ٦ اپريل ٢٠٢٤م اولين جلسه خويش را بر گذار نمود. در اين جلسه بعد از معرفي اعضاي هيات رهبري رو ي اجنداي مطروحه بحث و تصاميم مهمي اتخاذ گرديد كه عبارتند از؛
١- داكتر نيلوفر إبراهيمي وكيل سابق پارلمان افغانستان بحيث رئيس دوره ئي مجمع با اتفاق اراء انتخاب گرديد.
٢- داكتر فدا محمد پيكان عضو هيات رهبري جنبش ملي إسلامي أفغانستان بحيث رئيس دارالانشاء با إتفاق اراء انتخاب گرديد
٣- بنده هم بحيث سخنگوي مجمع انتخاب گرديدم
هيات رهبري در جلسه بعدي خويش بنا است اعضاي شوراي إجرائي ، رئيس واعضاي كميته هاي مجمع را انتخاب کند.
راه عدالت: برای ادامه کار و متحد ساختن نیروهای سیاسی دیگر و همراه کردن آن‌ها چه اقداماتی صورت گرفته است و آیا طرحی برای جذب نیروهای سیاسی دیگر هم در مجمع وجود دارد؟
داکتر طالب: البته، هدف مجمع فدرال خواهان أفغانستان متحد و همراه ساختن تمام نيروهاي طرفدار نظام فدرالي در افغانستان است و خوشبختانه فعلا شرائط بسيار مساعدي براي حمايت از نظام فدرالي به وجود آمده است. بخصوص جنگ و منازعه درازمدت افغانستان و ناكامي نظام هاي گوناگون طرح نظام فدرالي إقبال بيشتري پيدا كرده است. بعد از تكميل و فعال شدن ساختار مجمع كه اكنون روي ان كار صورت مي‌گيرد تلاش منسجم و بيشتر براي جذب نيروهاي طرفدار نظام فدرالي صورت خواهد گرفت.
راه عدالت: مهم‌ترین فعالیت‌های مجمع فدرال‌خواهان در آینده و برای تحقق یک نظام فدرالی در افغانستان چیست و چه برنامه‌هایی روی دست دارید؟
داکتر طالب: طوري‌كه مي‌دانيد كارها و مشكلات زيادي فراروي مجمع فدرال خواهان وجود دارد كه باید بدانها پرداخته شود زيرا نظام فدرالي يك طرح كاملا جديد در افغانستان است وبسياري از امور دولت وحكومت داري بايد از نو تعريف شده و شكل بگيرد. از سوي ديگر براي پياده شدن نظام فدرالي حمايت گسترده مردمي لازم است كه وظيفه آگاهي دهي مردم نيز بدوش مجمع فدرال خواهان و تمام فدراليست های كشور است. لازم می دانم در این اينجا به صورت فهرست وار به مهمترين فعاليت هاي مجمع إشاره کنم:
١- جذب همكاري و حمايت تمام نيروهاي فدرال خواه قدم هاي اولي است كه بايد برداشته شود. همچنان همراه سازي و همكاري اين نيروها براي فعاليت ها و اقدامات عملي در جهت تحقق نظام فدرالي در كشور.
٢- توضيح و ارائه معلومات و گسترش فهم مردم از نظام فدرالي و تعميق آگاهی در مورد فدراليسم در بين قشر نخبه افغانستان از طريق برگزاري جلسات، كنفرانس ها و سيمينارها در اين زمينه.
٣- تدوين قانون اساسي فدرال براي كشور.
٤- تحقيق و ارزيابي مشكلات عملي در پياده نمودن نظام فدرالي و ارائه راه حل هايی در اين زمينه يكي ديگر از مهمترين ساحه فعاليت مجمع است. طرح ساختار إداري يك دولت فدرال و حكومت مركزي و ايالت ها با مشكلات، چالش و ريزه كاري هاي زيادي عملي روبرو خواهد بود. از اين رو اين يك بخش مهم فعاليت هاي مجمع را تشكيل خواهد داد.
٥- مطرح نمودن نظام فدرالي بعنوان الترناتيف و بديل استبداد، انحصار، جنگ و بي ثباتي در محافل سياسي داخلي و خارجي و تلاش فعال براي قانع ساختن جريانها و اقشار گوناگون جامعه افغانستان.
اين ها موارد مهمي هستند كه اكنون فراروي مجمع قرار دارند و به آن ها پرداخته خواهد شد.
راه عدالت: آیا در باره تدوین مسوده قانون اساسی برای نظام سیاسی فدرالی افغانستان تصمیمی اتخاذ گردیده است؟
داکتر طالب: بي ترديد، چون مي‌دانيد كه قانون اساسي فدرال زير بناي حقوقی تشكيل يك دولت فدرالي ميباشد و مجمع فدرال خواهان با توجه به اين امر مهم در پي تدوين قانون اساسي فدرالی براي كشور است و از اين رو كميته جداگانه مشخص بنام كميته تدوين قانون اساسي فدرال در ساختار تشكيلاتي مجمع گنجانيده شده است و بنا داريم كه پيش نويس اين قانون اساسي بعد از تدوين در اختيار مردم افغانستان قرار داده شود.
راه عدالت: در باره نوع نظام فدرالی تا کنون در مجمع و در هیات رهبری آن بحثی صورت گرفته است؟ آیا اختلافاتی در نوع نظام فدرالی میان فدرال‌خواهان وجود دارد؟
داکتر طالب: در مورد نوع نظام فدرالي نظرات متفاوت در جامعه وجود دارد كه از نظر ما اين تفاوت ها چندان مهم نمي باشد و با گفتگو و رايزني ها مي‌توان نظر مشتركي را به وجود آورد. براي اين كار فعلا عجله‌ای نيست چون زمان كافي براي آن در اختيار داريم. در بحث هاي مجمع فدرال خواهان نيز اين مسئله تا كنون جدي مورد بحث نبوده است به همان دليلي كه عرض نمودم كه زمان كافي براي بحث روي ان در اختيار داريم.
راه عدالت: با سپاس مجدد از این که این گفتگو را پذیرفتید. امیدواریم که شاهد تحقق آرمان مجمع فدرال‌خواهان در افغانستان باشیم.
داکتر طالب: خيلي ممنون از فرصتي كه در اختيار من قرار داديد تا در مورد اين مسئله مهم و حياتي صحبتي داشته باشيم.
منبع: نشریه راه عدالت شماره ۱۲
