راه عدالت: خبرهای زیادی در این روزها در باره تغییر اجباری مذهب توسط گروه طالبان در میان اسماعیلیان شنیده می‌شود. میزان و گستردگی این پدیده چقدر است و اساسا آماری وجود دارد که تا کنون چند نفر و در کجاها مجبور به ترک مذهب و اختیار مذهب دیگر شده اند؟
یعقوب یسنا: حقیقت این است اگر بتوانند مذهب اسماعیلیان را تغییر بدهند، مذهب همه‌ی اسماعیلیان را تغییر می‌دهند. بنابراین میزان و گستردگی این اقدام همه‌شمول است. چند ویدیو نشر شد، اگر دیده باشید در آن ویدیوها گفته می‌شود که ما اسماعیلیان را مسلمان می‌سازیم و باید این‌ها مسلمان شوند. اقدام شان استوار بر تکفیر و جهاد است و قصد و نیت‌شان این است‌که همه‌ی اسماعیلیان را به تعبیر شان مسلمان بسازند.
وقتی می‌گویند اسماعیلیان مسلمان نیستند، تکفیر و جهاد در این حکم نهفته است؛ یعنی معنای این حکم از یک‌طرف این است‌که اسماعیلیان مشرک و کافرند و از طرفی دیگر اجبار شان بر اسماعیلیان برای تغییر مذهب، جهاد است. نمی‌گویند یک فرد اسماعیلی را از یک مذهب اسلامی به مذهبی دیگر اسلامی تغییر مذهب داده‌اند، همایش برگزار می‌کنند و می‌گویند او را مسلمان کرده‌اند.
تا جایی‌که من اطلاع دارم دو نفر را در بدخشان و دو نفر را در بغلان وادار به تغییر مذهب از اسماعیلی به حنفی کرده‌اند. در یکی از مناطق بدخشان یک جماعت‌خانه (محل عبادت اسماعیلیان) را به آتش کشیده‌اند و در بخش‌های از بدخشان، اسماعیلیان را نمی‌گذارند که مراسم مذهبی خود را انجام دهند و کودکان آن‌ها را وادار می‌کنند که در مدرسه‌ی مذهب حنفی فقه حنفی بخوانند، درحالی‌که اسماعیلیان در جماعت‌خانه‌ها برنامه‌های آموزش مذهبی برای کودکان دارند.
راه عدالت: هدف یا اهداف طالبان از این کار چیست و چرا به سراغ اسماعیلیان آمده اند؟
یعقوب یسنا: اسماعیلیان اقلیت و شکار آسان استند و می‌توانند با بدرفتاری همسایه‌های اهل سنتِ اسماعیلیه بر افراد اسماعیلی فشار وارد کنند و افرادی از اسماعیلیه وادار به تغییر مذهب شوند و از تغییر مذهب این افراد بنام مسلمان‌سازی یاد کنند و وانمود کنند که شما اسماعیلیان کافرید، اگر تغییر مذهب دادید، مورد حمایت قرار می‌گیرید، اگرنه مورد آزار مردم قرار می‌گیرید و ما مردم را کنترل و نظارت نمی‌توانیم. بنابراین دست مردم حنفی محل را برای آزار و اذیت اسماعیلیان باز می‌گذارند تا اسماعیلیان زیر فشار مضاعف مردم قرار بگیرند.
افراد اسماعیلی را که شکار می‌کنند و مذهب شان را تغییر می‌دهند، به آن‌ها موقف و سلاح می‌دهند و می‌گویند بروید دیگران وادار کنید که تغییر مذهب بدهند. مردم اسماعیلیه که شکایت می‌کنند که ما آزار و اذیت می‌شویم، به پاسخ مردم می‌گویند آن افراد از خود شما استند، آن‌ها مسلمان و هدایت شده‌اند، شما را که قومش استید و هدایت نشده‌اید، تحمل نمی‌توانند و می‌خواهند شما را هدایت کنند.
یکی از افراد اسماعیلی که وادار به تغییر مذهب شده بود، سلاح به او داده شده و مورد حمایت حکومت محلی طالبان در بدخشان قرار دارد، او با دیگران به آزار و اذیت اسماعیلیان می‌پردازند. من در رسانه‌های اجتماعی اعتراض کردم. یکی از طرفداران طالبان به من پیام داد و گفت یسنا چرا بی‌خبر اعتراض می‌کنی، کسی که اسماعیلیان را می‌خواهد هدایت کند، آن فرد از خود شما است‌که هدایت شده و فعلا می‌خواهد قوم خود را هدایت کند. گفتم این دلیل شده نمی‌تواند، زیرا شما از او سوءاستفاده می‌کنید.
خلاصه باید گفت از راه‌های متفاوت بر مردم اسماعیلیه فشار وارد می‌کنند. مشخصا طالبان در این باره موضع رسمی ندارند. نگفته‌اند این تصمیم ما است و به اعتراضات اسماعیلیان هم پاسخی نداده‌اند و سکوت کرده‌اند. این سکوت به این معنا است‌که دست افراد و گروه‌های تندرو را برای اذیت و تغییر مذهب اسماعیلیان باز گذاشته‌اند و این برخورد در واقع کارشیوه و تکتیک هدف‌مندانه و سازمان‌دهی شده برای تغییر مذهب اسماعیلیان است.
راه عدالت: این رویه طالبان چه پیامدهایی برای دیگر کتله‌های قومی و مذهبی که با طالبان متفاوت هستند دارد؟
یعقوب یسنا: اقدام طالبان برای تک قومی شدن، تک زبانی شدن و تک مذهبی شدن افغانستان گسترده است. فقط هدف تغییر مذهب اسماعیلیان نیست. تغییر مذهب اسماعیلیان یکی از اهداف است. اما آزمایش این هدف برای طالبان آسان است، یعنی می‌خواهند این هدف را توسط مردم حنفی مذهب انجام بدهند. در چند موردی که اسماعیلیان وادار به تغییر مذهب شده‌اند توسط نهادهای رسمی طالبان صورت نگرفته‌اند، بلکه ظاهرا توسط مردم حنفی مذهب عملی شده‌اند، اما این مردم مورد حمایت طالبان قرار دارند.
طالبان احوال شخصیه‌ی اهل تشیع را به رسمیت نشناختند و تدریس فقه جعفری را در دانش‌گاه‌ها به ویژه در دانش‌گاه بامیان ممنوع کردند. زبان فارسی را از نامه‌نگاری رسمی در ادارات دولتی حذف کردند و با روی‌کرد قومی فقط از زبان پشتو حمایت کردند و زبان رسمی و اداری طالبان تنها زبان پشتو است. طالبان در پی تغییر جغرافیای بشری در افغانستان هستند.
پشتون‌های پاکستان را در سمت شمال جابه‌جا کردند، این جابه‌جایی ادامه دارد و کنال قوش‌تپه برای این هدف زیر کار است. به شیوه‌های متفاوت درحال تصرف زمین‌ها و روستاهای مردم هزاره استند که زمین‌ها و روستاهای مردم هزاره را در چند محل هزاره‌نشین به کوچی‌های پشتون و افراد پشتون داده‌اند.
همه‌ی این موارد برای یک هدف صورت می‌گیرد که سلطه و هژمونی قومی و اکثریت‌سازی قوم پشتون است. بر این اساس نیاز به قضاوت نیست، گروه‌های قومی و مذهبی بایستی بنابر این شواهد بدانند که گپ از چه قرار است.
راه عدالت: اگر این روند ادامه یابد به نظر شما آیا هویت اصلی اسماعیلیان با خطر جدی مواجه نمی‌شود؟
یعقوب یسنا: هویت اسماعیلیان به‌عنوان یک اقلیت اسماعیلی همیشه در جامعه‌ی مذهبی ناروادار افغانستان دچار خطر بوده است. اما این برخورد طالبان که دست جامعه‌ی مذهبی ناروادار حنفی افغانستان را باز گذاشته تا اقلیت مذهبی اسماعیلیان را تحت فشار قرار بدهند، طعبا خطر این برخورد بیش از هر دوره‌ای برای اسماعیلیان خطرناک است.
متاسفانه حتا در درس‌نامه‌های مضمون ثقافت در دانش‌گاه‌ها علیه اسماعیلیان تبلیغ منفی صورت گرفته و اسماعیلیان را در گروه مذاهب باطله دسته‌بندی کرده‌اند. نخست در درس‌نامه‌های مضمون ثقافت علیه اسماعیلیان تبلیغ شد و اسماعیلیان مشرک گفته شد، بعد افراد و گروه‌های تندرو حنفی در مدرسه‌های مذهبی و مسجدها به تعبیر شان شروع به مسلمان‌سازی اسماعیلیان کردند. یعنی این‌که می‌گویند ما اسماعیلیان را مسلمان می‌سازیم، یک اقدام سازمان‌دهی‌شده است، نخست مبنای نظری در درس‌نامه‌های ثقافت ایجاد کردند، بعد آغاز به اقدام عملی کردند.
راه عدالت: چندین نهاد رسمی در میان اسماعیلیان متولی امور مذهبی هستند، آیا این نهادها تا کنون کدام اقدامی در راستای پیش‌گیری از اجحاف طالبان در حق پیروان این مذهب کرده اند؟ اگر نکرده اند چه دلیلی بر این سکوت می‌بینید؟
یعقوب یسنا: کنسل ملی اسماعیلیان بلندتر مرجع مذهبی اسماعیلیان در یک کشور است و دفتر مرکزی این نهاد در کابل است و در ولایت‌های دیگر که اسماعیلیه دارد نیز این نهاد نمایندگی دارد. در ضمن، مرجع امامت اسماعیلیان نماینده‌ی سیاسی بنام سفیر و وزیر نیز در کشورهای اسماعیلیه‌نشین دارد. این مراجع اعلام موضعی رسمی و آشکار نداشته‌اند.
بهتر است درباره‌ی این‌که چرا اعلام موضع نکرده‌اند یا چرا سکوت کرده‌اند، قضاوت نکنم و نظر ندهم؛ زیرا من از این مراجع نمایندگی نمی‌کنم و از طرفی دیگر با شیوه‌ی کار این مراجع آشنایی ندارم. اما به عنوان یک فرد اسماعیلی این را می‌دانم که مردم اسماعیلیه از کارکرد و خدمات این مراجع به ویژه کنسلی ملی اسماعیلیان ناراحت اند و به این نظرند این نهاد کم‌کاری می‌کند و به اسماعیلیان پاسخ‌گو نیست.
راه عدالت: چه راهکاری برای مقابله با چنین پدیده خطرناک را پیشنهاد می‌کنید و چه توصیه‌هایی برای اسماعیلیان دارید؟
یعقوب یسنا: اسماعیلیان در افغانستان بعد از هندوهای افغانستان تنهاترین اقلیت مذهبی در افغانستان هستند. هندوها بنابر تعصب و خشونت‌های مذهبی از افغانستان رفتند. اسماعیلیان فعلا تنهاترین اقلیت مذهبی در افغانستان است که دچار انواع فشار مذهبی، فرهنگی و اجتماعی قرار دارند. بنابراین بایستی از طرف سازمان ملل و سایر نهادهای حقوق بشری شرایط ویژه‌ای‌که برای اقلیت‌ها درنظر گرفته می‌شود برای اقلیت اسماعیلیان نیز درنظر گرفته شود و از طالبان خواسته شود که درباره‌ی فشارهای مذهبی و اجتماعی بر اسماعیلیان توسط مردم اهل سنت، اعلام موضع کنند که موضع شان چیست.
اگر طالبان از فشارهای مذهبی بر اسماعیلیان حمایت نمی‌کنند، باید جلو کسانی را بگیرند که اسماعیلیان را وادار به تغییر مذهب و علیه اسماعیلیان تبلیغ منفی می‌کنند. در غیر آن سکوت طالبان به معنای حمایت از مردمی است‌که به آزار و اذیت اسماعیلیان می‌پردازند.
غیر از اقلیت اسماعیلیان که یک اقلیت مذهبی هستند، ما دیگر اقلیت قومی و مذهبی نداریم؛ زیرا اقوام افغانستان نسبتا با هم برابرند. مذهب حنفی در افغانستان اکثریت است، اما اکثریت مطلق بالای 80 درصد نیست.
بنابراین پیروان مذهب اهل تشیع در افغانستان به معنای خاص اقلیت نیستند و جمعیتی بزرگ از مردم هزاره و شماری از دیگر اقوام شیعه استند که تقریبا 30 درصد جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند. اما از حق نگذریم مردم شیعه از امروز نه، سال‌ها است مورد تبعیض مذهبی در افغانستان قرار داشته‌اند. اسماعیلیه نیز شاخه‌ای از مذهب شیعه است.
