این کتاب که توسط استاد سرور دانش تألیف و تدوین شده است به‌مناسبت سی‌امین سالیاد شهادت شهید وحدت ملی استاد عبدالعلی مزاری توسط انتشارات بنیاد اندیشه چاپ و منتشر شد.
این کتاب در 423 صفحه در قطع وزیری در سه بخش و 26 عنوان با مطالب متنوع در بارۀ نظام سیاسی فدرالی تدوین شده است. این کتاب سومین کتاب نویسنده در بارۀ نظام فدرالی، مزایا و معایب آن برای افغانستان می‌باشد. در دو سال گذشته نیز دو عنوان کتاب دیگر تحت عنوان “جستاری در بارۀ فدرالیسم” و “مقدمه‌ای بر فدرالیسم” از استاد از سوی بنیاد اندیشه چاپ و منتشر شده بود که نسخه الکترونیکی آن‌ها نیز همزمان با چاپ فیزیکی، در اختیار علاقمندان از طریق سایت بنیاد اندیشه (https://andisha.org/fa) و سایت حزب عدالت و آزادی افغانستان (https://jfp-af.org) قرار گرفته است.
نویسنده در مقدمه کتاب به اهمیت بحث از نظام فدرالی برای افغانستان اشاره کرده و می‌گوید: جمع‌بندی من از مجموع مباحث و مطالعات در طول سالیان گذشته در رابطه با فدرالیسم این است که ما در سه محور نیاز به بحث و گفتگوی جدی و گسترده داریم:
تحلیل و ارزیابی وضعیت نظام‌های سیاسی گذشته کشور و ریشه‌یابی بحران‌ها و گسست‌های متداوم و پاسخ به این سؤال که چرا هیچ کدام از نظام‌های گذشته از سلطنت و جمهوریت تا امارت، موجب تأمین عدالت و ثبات در کشور نشده است. در این رابطه یکی از موضوعات مهمی که باید به آن توجه شود این است که قوانین اساسی گذشته افغانستان با نگاه «عدالت‌محور» تدوین نشده، بلکه به طور عمده با هدف ایجاد «ثبات» در افغانستان وضع شده‌اند، اما به همان هدف هم نرسیده‌اند و بلکه کاملا بر عکس، افغانستان همواره دچار بی‌ثباتی و ناامنی و بلکه جنگ‌های متداوم داخلی بوده است. بنا بر این سؤال اساسی بعدی این است که آیا نظام فدرالی می‌تواند این دو هدف یعنی «عدالت و ثبات» را باهم برآورده کند و این موضوع با چه انتقادات یا چالش‌هایی مواجه است؟
مطالعه تجربیات جهانی با این نگاه که نظام فدرالی در کشورهای مختلف چگونه تطبیق شده و با چه چالش‌هایی مواجه بوده و چه موفقیت‌ها و کامیابی‌هایی داشته است و متخصصان و کارشناسان امور فدرالیسم برای حل مشکلات چه پیشنهاداتی ارائه کرده‌اند؟
با استفاده از نتایج دو محور قبلی، تدوین و تنظیم طرح ساختار فدرالی ویژه افغانستان در قالب تدوین یک متن حقوقی به نام «قانون اساسی فدرال» که همه جزئیات حکم‌رانی و دولت‌داری را در بر داشته باشد.
از این رو نویسنده کتاب خود را با این رویکرد در سه محور فوق تدوین کرده است.
فهرست عناوین اصلی کتاب عبارت است از:
بخش اول: نظام فدرالی؛ ساختار عادلانه مناسبات قدرت سیاسی در افغانستان
- نظام فدرالی راه حل بنیادی بحران افغانستان
- امکان و امتناع فدرالیسم در افغانستان؛ پاسخ به پرسش‌ها و انتقادها
- ناسازگاری نظام متمرکز قوانین اساسی با جامعه متکثر و نامتمرکز افغانستان و راه‌حل آن
قسمت اول- نگاهی به گذشته قوانین اساسی و چالش‌ها و نقطه‌ضعف‌ها
قسمت دوم- رویکرد آینده و ضرورت نظام فدرال در افغانستان
- فلسفه فدرالیسم و ضرورت نظام فدرالی در اندیشه سیاسی استاد مزاری
- تأکید شهید مزاری بر نظام «عدالت‌محور، مردم‌سالار و فدرال»
- چهار دلیل استاد مزاری بر ضرورت و کارآمدی نظام فدرالی در افغانستان
- عناصر کلیدی مطالبات مردم در مورد نظام سیاسی آینده کشور
- فدرال هراسی؛ مروری بر چالشهای فدرالیسم و دلایل مخالفان آن در افغانستان
قسمت اول: نقل دلایل از زبان سه تن از شخصیت‌های مخالف فدرالیسم
قسمت دوم- نقد و بررسی دلایل مخالفان فدرالیسم
- ضرورت پژوهش در مورد نظام‌های سیاسی و معرفی کتاب «جستاری در باره فدرالیسم»
- نادیده گرفتن بافت متنوع و متکثر جامعه عامل اصلی گسست‌ها و فروپاشی‌ها
- ناتوانی و فرسودگی نظام حقوق بین‌الملل
بخش دوم: تجربه جهانی فدرالیسم؛ مطالعات تطبیقی در مورد نظام‌های فدرالی
- نظام‌های بسیط یا یکپارچه بیشتر مستعد تجزیه هستند
- تاریخ، تعریف و اصول ویژه فدرالیسم
- مقایسه نظام‌های فدرالی؛ مروری بر فدراسیون‌های معاصر
- شیوه‌های تقسیم صلاحیت‌ها در نظام‌های فدرالی بین حکومت مرکزی فدرال و حکومت‌های ایالتی
- تقارن و عدم تقارن در فدراسیون‌ها
- سیستم‌های فدرالی چند‌سطحی
- نهادهای مشترک فدرال به عنوان کانون مرکزی وحدت در فدراسیون‌ها
- حاکمیت قانون اساسی در نظام‌های فدرالی
- آسیب شناسی نظام‌های فدرالی
- نتایج و یافته‌های مطالعات تطبیقی نظام‌های فدرالی
- سازمان‌دهی جوامع کثرت‌گرا در قوانین اساسی کشورهای فدرال
بخش سوم: دستاوردهای مجمع فدرال‌خواهان افغانستان و تدوین قانون اساسی جمهوری فدرال افغانستان
تدوین مسوده قانون اساسی فدرال مهم‌ترین دستاورد مجمع فدرال‌خواهان افغانستان
تأسیس مجمع فدرال‌خواهان؛ آغاز یک فاز نو در مسیر مبارزات عدالت‌طلبانه فدرال‌خواهی
منشور مجمع فدرال‌خواهان افغانستان
معرفی هیأت مؤسسان و هیأت رهبری مجمع فدرال‌خواهان افغانستان
فعالیت کمیته تدوین قانون اساسی فدرال
لایحه وظایف کمیته تدوین قانون اساسی
طرزالعمل بررسی مسوده قانون اساسی در هیأت رهبری مجمع فدرال‌خواهان.
از اینجا دانلود نمایید.
منبع: سایت بنیاد اندیشه
